Biblioteka Miejska w Bratysławie i jej pozycja w miejscowej kulturze

Nowoczesne biblioteki oferują swoim użytkownikom wiele usług, od dostępu do informacji po sferę kulturową. Biblioteka odgrywa ważną rolę w integrowaniu osób z niepełnosprawnościami lub seniorów, często „pomijanych” przez komercyjne instytucje kultury. Osoby te na co dzień muszą się zmagać z pokonywaniem barier związanych z dostępnością, nie tylko do kultury. Biblioteka to rodzaj instytucji, która powinna im pomagać bariery te pokonywać.

Biblioteki w wielu krajach odnotowują spadek liczby użytkowników oraz wypożyczanych pozycji bibliotecznych. Odwrotne zjawisko, dzięki dobremu systemowi zarządzania oraz dofinansowaniu ze strony miasta, zaobserwowano w Bibliotece Miejskiej w Bratysławie. Mimo tendencji zwyżkowej nie możemy jednak ignorować potrzeby bycia widocznym. Aby przyciągnąć nowych użytkowników, biblioteka musi aktywnie działać na rzecz społeczności miejskiej, między innymi poprzez organizowanie różnych wydarzeń kulturalnych i realizację projektów. W ten sposób biblioteka pojawia się w świadomości ludzi, którzy w innych okolicznościach nie odwiedziliby tego rodzaju instytucji.

Biblioteka Miejska w Bratysławie zawsze była ważnym ośrodkiem kultury w naszym mieście nie tylko dzięki swemu położeniu w centrum, ale również z powodu szerokiego spektrum wysokiej jakości organizowanych wydarzeń, projektów oraz usług, które oferuje. Znajdują się w tej ofercie działania edukacyjne skierowane do mieszkańców w każdym wieku, związane między innymi z wczesnym rozwojem dzieci, tworzeniem kultury, rozwijaniem umiejętności informatycznych oraz integracją społeczną.

Funkcjonowanie biblioteki w charakterze szeroko pojętego centrum kultury nie jest łatwym zadaniem. Zarząd miasta Bratysławy nie przyznaje Bibliotece Miejskiej w Bratysławie stałego budżetu na realizację różnych przedsięwzięć w sferze kultury. Prawie wszystkie działania w tej dziedzinie były do tej pory finansowane z różnych źródeł, między innymi przez Ministerstwo Kultury Republiki Słowackiej, Słowacką Radę Sztuk, Samorządowy Region Bratysławy. Musimy co roku ubiegać się o granty z wielu instytucji, aby móc dobrze w tym obszarze działać.

Biblioteka Miejska w Bratysławie podzielona jest na wiele oddziałów, z których każdy skupia się na innej grupie społecznej. Oddział dla niewidomych i niedowidzących realizuje przedsięwzięcia, których celem jest zapobieganie uprzedzeniom oraz informowanie i edukowanie na temat tejże społeczności. Oddział beletrystyczny skupia się głównie na osobach starszych oraz ich edukacji między innymi w sferze rozwijania umiejętności informatycznych. Oddział dla dzieci i młodzieży współdziała z przedszkolami, szkołami oraz bezpośrednio z młodymi czytelnikami.

Większość realizowanych projektów jest powszechnie dostępna, jednak niektóre adresowane są do konkretnych grup odbiorców, na przykład do dzieci czy osób z niepełnosprawnościami, na przykład „Kino dla niewidomych i niedowidzących”.

Przedsięwzięcia organizowane dla osób niewidomych oraz niedowidzących realizowane są nie tylko z inicjatywy bibliotekarzy, ale również tej społeczności.

Oddział ten oferuje trzy rodzaje programów:

dla niewidomych i niedowidzących dzieci oraz młodzieży – projekt skupiający się na wykładach i dyskusjach „Poczytajmy razem”;
dla niewidomych i niedowidzących dorosłych – spotkania z pisarzami, klub literacki, wystawy, „Kino dla niewidomych i niedowidzących”;
dla ogółu społeczeństwa – wykłady oraz wycieczki dla dzieci, młodzieży oraz dorosłych.

Głównym celem projektu „Poczytajmy razem” jest integracja dzieci z niepełnosprawnościami (wzrokowymi i innymi) z ogółem społeczeństwa. Podczas spotkań organizowana jest współpraca dzieci z niepełnosprawnościami oraz dzieci pełnosprawnych. Pozwala to dzieciom w pełni sprawnym uświadomić sobie, że ich koleżanki i koledzy z niepełnosprawnościami nie zawsze potrzebują ich pomocy, a może być wręcz przeciwnie – to one mogą pomóc dzieciom pełnosprawnym w osiągnięciu założonych celów.

Ideą „Świata Pana Braille’a” jest zapobieganie uprzedzeniom oraz pokonywanie barier. Dzieci z przedszkoli oraz uczniowie szkół podstawowych poznają świat dzieci z niepełnosprawnościami wzrokowymi poprzez prezentacje, sztuki teatralne i konkursy. Dzieci starają się czytać i pisać w alfabecie Braille’a, z zamkniętymi oczami doświadczają trójwymiarowych obiektów oraz odgadują dźwięki i zapachy.

Od 2011 roku organizujemy projekcje filmów z opisem audio w kooperacji ze Słowackim Instytutem Filmowym i Karolem Trnką, który jest producentem filmowych opisów audio dla niewidomych i niedowidzących.

Opis audio to narracja dodana do ścieżki dźwiękowej w celu opisania ważnych szczegółów wizualnych, które nie mogą zostać odebrane z samej ścieżki dźwiękowej. Opis audio dostarcza informacji dotyczących akcji, postaci, zmian ujęć, tekstu będącego częścią filmu oraz innej treści wizualnej (…) i dodawany jest podczas naturalnych przerw w dialogu¹Więcej na temat tego opisu w: Projekt opisu audio, http://www.acb.org/adp/ad.html (dostęp: 01.05 2018)..

Wyświetliliśmy już 50 filmów i zorganizowaliśmy 10 spotkań z aktorami i reżyserami. Ostatnie spotkania były transmitowane na żywo, on-line, do innych miast na Słowacji.

Ważnym przedsięwzięciem organizowanym przez ten oddział są pokazy treningów psów przewodników odbywające się co roku w kwietniu. Oddział beletrystyczny Biblioteki Miejskiej w Bratysławie zajmuje się potrzebami seniorów. Jednym z jego głównych zadań jest czytanie książek mieszkańcom domów seniora oraz w szpitalach.

Bibliotekarze czytają osobom starszym w domach opieki społecznej raz w miesiącu. Sesja trwa około 90 minut i połączona jest ze słuchaniem muzyki, głównie popularnych przebojów z lat siedemdziesiątych. Ulubionymi przez seniorów gatunkami literackimi są opowieści ludowe oraz bajki.

Od jesieni 2017 roku Biblioteka Miejska w Bratysławie oferuje również szkolenia w zakresie usprawniania pamięci. Bibliotekarze z odpowiednim wykształceniem prowadzą spotkania z seniorami mające na celu poszerzenie ich możliwości zapamiętywania.

Biblioteka Miejska w Bratysławie tradycyjnie już organizuje kurs komputerowy dla seniorów. Zajęcia prowadzone są corocznie jesienią w oddziale beletrystycznym. W pierwszym roku działalności nasi lektorzy uczyli uczestników podstaw obsługi komputera. Aby jednak nauczyć każdego chętnego do nauki seniora umiejętności komputerowych w podstawowym zakresie, formuła projektu musiała ulec zmianie. W związku z tym, że nie było możliwości stworzenia ujednoliconego programu odpowiedniego dla wszystkich naszych seniorów, którzy mają obecnie bardzo różnorodne potrzeby, w bieżącym roku wprowadziliśmy lekcje indywidualne.

W oddziale dla dzieci i młodzieży można korzystać z bogatej oferty (m.in. są to wydarzenia literackie, wykłady naukowe, warsztaty artystyczne i prezentacje sztuk teatralnych). Każde wydarzenie zawsze powiązane jest w jakiś sposób z kulturą czytania książek. W ramach projektu „Czytanie, które nie jest nudne” do naszej biblioteki przychodzą aktorzy, aby czytać dzieciom, mali odbiorcy poznają adaptacje książkowe bądź biorą udział w dyskusjach z pisarzami i rysownikami. Popularne są też konkursy literackie. Imprezy literackie organizujemy również po niemiecku i angielsku.

Naszą specjalnością jest Letnia Strefa Czytania. Odbywa się ona w dawnej fosie, która w czasach średniowiecznych otaczała Bratysławę i wypełniona była wtedy wodą. Obecnie wypełniają ją tłumy ludzi biorących udział w przedsięwzięciach organizowanych przez naszą bibliotekę.

Nasza galeria ARTotéka oferuje młodym artystom miejsce, gdzie mogą zaprezentować swoją sztukę.

Biblioteka Miejska w Bratysławie odgrywa ważną rolę w życiu kulturalnym Bratysławy. Oferuje szeroką gamę projektów kulturalnych i edukacyjnych, z których wiele skierowanych jest do konkretnych grup społecznych. Naszym celem nie jest jedynie rozrywka, ale również edukacja, pokonywanie przeszkód społecznych i promowanie miejscowej kultury.