Izabela Ronkiewicz-Brągiel

Biblioteka Kraków

Biblioteka bliżej czytelnika

W dynamicznie zmieniającym się otoczeniu kształtowanym między innymi rozwojem wiedzy na temat zasad organizacji i zarządzania instytucjami kultury, postępem technologicznym oraz rosnącymi potrzebami współczesnego społeczeństwa, bibliotekarze i organizatorzy miejskich bibliotek publicznych zastanawiają się, jak powinny się one zmieniać. Czy dzisiejsze biblioteki mają służyć zdobywaniu wiedzy i informacji, czy raczej kojarzyć się z rozrywką, zabawą i przestrzenią zachęcającą do spotkania drugiego człowieka? Czy powinno się tworzyć megabiblioteki¹„Można przyjąć, że megabiblioteki publiczne to te, które zapewniają mieszkańcom dogodny dostęp do różnorodnych materiałów bibliotecznych i informacji i – poprzez swoją działalność – służą zaspokajaniu potrzeb oświatowych, kulturalnych i informacyjnych ogółu społeczeństwa oraz uczestniczą w upowszechnianiu wiedzy i kultury”, w: Megabiblioteki: wybrane tendencje w bibliotekarstwie publicznym, red. D. Pietrzkiewicz, E.B. Zybert, Warszawa 2015, s. 8., czy raczej sieć małych placówek działających na terenie miejskich osiedli mieszkaniowych? Jak zachęcić współczesnego użytkownika do korzystania ze zbiorów i usług bibliotek, gdy w jego przekonaniu odpowiedzi na wszelkie pytania znajdzie w Internecie, z którego skorzysta za pomocą komputera, tabletu lub smartfona?

Po dogłębnej analizie raportu końcowego projektu badawczo-konsultacyjnego przygotowanego przez Małopolski Instytut Kultury na zlecenie Urzędu Miasta Krakowa²Biblioteka Kraków: rozwój sieci miejskich bibliotek publicznych, projekt badawczo-konsultacyjny zrealizowany na zlecenie Gminy Miejskiej Kraków przez Małopolski Instytut Kultury w Krakowie, zespół autorski: Jacek Gądecki, Bartłomiej Homiński, Wit Hubert, Piotr Knaś, Wojciech Kowalik, Anna Miodyńska, Weronika Stępniak, Miłosz Ukleja, Sebastian Wacięga, Magdalena Zdrodowska. oraz opracowań teoretycznych Biblioteka Kraków przyjęła model organizacyjny oparty na sieci bibliotek filialnych rozmieszczonych równomiernie na terenie całego miasta z biblioteką centralną, której wielofunkcyjna, piękna siedziba zlokalizowana będzie przy ul. Krakowskiej 29. W przestronnym budynku zgromadzony zostanie bogaty zbiór książek, multimediów i innych materiałów bibliotecznych, wokół którego prowadzone będą różnorodne działania dodatkowe.

Priorytetem jest zapewnienie mieszkańcom Krakowa jak najlepszej dostępności do zbiorów i usług bibliotecznych. Biblioteka ma działać blisko czytelnika, dlatego filie biblioteczne mają funkcjonować w formie rozproszonej miejskiej sieci, w której wielkość placówki będzie dostosowana do zbiorów, działalności oraz liczby potencjalnych użytkowników. Na dostępność wpływa nie tylko odległość użytkownika od miejsca, w którym może on skorzystać z usługi bibliotecznej, ale też to, w jakich godzinach może z niej skorzystać, sprawność obsługi, formalności, jakich powinien dokonać, oraz komfort korzystania ze zbiorów. Obecnie trwają prace nad właściwym rozlokowaniem filii bibliotecznych na terenie miasta i dostosowaniem czasu ich otwarcia do potrzeb środowiska. Największe, ulokowane w pobliżu węzłów komunikacyjnych placówki dostępne są w systemie dwuzmianowym oraz w miarę możliwości w soboty, mniejsze trzy razy w tygodniu w godzinach popołudniowych i dwa razy od godziny 9.00 do 16.00. W najbliższej przyszłości przewiduje się też przeniesienie niektórych filii do lokali w rozbudowujących się rejonach miasta, tak by zoptymalizować rozmieszczenie placówek i dostosować je do realnych potrzeb mieszkańców.

Sprawna, profesjonalna obsługa wpływa bezpośrednio na jakość świadczonych usług i ocenę instytucji przez użytkowników. Biblioteka Kraków może się szczycić profesjonalną kadrą wykształconych ludzi dysponujących ogromnym doświadczeniem, otwartych na potrzeby czytelnika, którzy potrafią stworzyć przyjazną atmosferę i zbudować relację z użytkownikiem. Jest to tym bardziej ważne, że przy coraz powszechniejszej komunikacji zdalnej oraz ograniczeniu kontaktów środowiskowych trudno zachęcić mieszkańców do odwiedzania bibliotek, a jeszcze trudniejsze jest zatrzymanie ich w bibliotekach na dłużej. Personel biblioteczny musi z jednakową uwagą i profesjonalizmem traktować wszystkich użytkowników bez względu na to, w jakim celu korzystają z biblioteki – edukacyjnym, informacyjnym czy rozrywkowym.

„Istota biblioteki publicznej zawiera się w powszechnej i nieskrępowanej dostępności”³J. Wojciechowski, Organizacja i zarządzanie w bibliotekach, Warszawa–Kraków 1997, s. 126., dlatego zależy nam na ograniczeniu do minimum formalności łączących się z zapisem i korzystaniem ze zbiorów i usług bibliotecznych. W ostatnim roku, z powodu zmian organizacyjnych, użytkownicy narażeni zostali na pewne niedogodności związane z ponownym wypełnianiem kart zapisu i koniecznością przekazania Bibliotece Kraków prawa do przetwarzania danych osobowych. Obecnie można się posługiwać jedną kartą czytelnika, upoważniającą do korzystania z zasobów wszystkich filii Biblioteki Kraków. Zintegrowany system pozwala na sprawne przeszukiwanie zbiorów, zarządzanie własnym kontem, zamawianie i rezerwowanie wybranych materiałów bibliotecznych oraz prolongowanie terminów zwrotu. Wszystkie te czynności czytelnik może wykonać zdalnie po zalogowaniu do katalogu OPAC, osobiście w bibliotece, telefonicznie lub za pomocą poczty elektronicznej.

Współczesne nowe technologie przybliżają bibliotekę do czytelnika. Staramy się jednak zachować właściwe proporcje i komplementarność usług bezpośrednich i zdalnych. Najważniejsze informacje publikowane są na stronie internetowej i w katalogu dostępnym on-line przez 24 godziny na dobę. Od marca 2017 roku można przeszukiwać scalony katalog, w którym znajduje się obecnie ponad 289 950 opisów bibliograficznych książek, filmów, audiobooków, dokumentów elektronicznych oraz gier planszowych. Poza codziennymi czynnościami związanymi z wprowadzaniem do zbiorów zakupionych materiałów bibliotecznych i nowym modelem opracowania z zastosowaniem deskryptorów Biblioteki Narodowej trwają intensywne prace nad scalaniem opisów i poprawą jakości publikowanego katalogu. Biblioteka zapewnia też dostęp do innych baz bibliograficznych i informacyjnych. We współpracy z bibliotekami Małopolski, pod kierunkiem Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej, tworzona jest Bibliografia Regionalna Małopolski. W pracowni digitalizacyjnej skanowane są materiały dotyczące regionu, udostępniane następnie za pośrednictwem biblioteki cyfrowej Biblioteki Kraków. Ze zbiorów elektronicznych czytelnicy korzystają poprzez platformę Legimi oraz czytelnię IBUK.PL.

Aby dotrzeć do potencjalnych użytkowników, tych, którzy z pewnych przyczyn przestali odwiedzać bibliotekę, lub tych, którzy nigdy z niej nie korzystali, bibliotekarze prezentują bieżącą ofertę oraz pogram edukacyjny i kulturalny w czasie imprez plenerowych i pikników dzielnicowych, na targach czasu wolnego w centrach handlowych. Biblioteka otwarta jest na różne grupy użytkowników. Gromadzone zbiory dostosowane są do potrzeb najmłodszych czytelników, ludzi w średnim wieku, a także najstarszych. Osobom starszym i przewlekle chorym książki dostarczane są do domu, regularnie organizowane są zajęcia z książką dla małych pacjentów Oddziału Pediatrii Szpitala im. S. Żeromskiego, zmieniana jest aranżacja wnętrz bibliotecznych, ich wystrój i wyposażenie. Urządzenia informatyczne dostosowane są do potrzeb ludzi słabowidzących i mających problemy z motoryką małą. W ostatnim roku zakupiono kolejne klawiatury z dużymi, kontrastowo oznakowanymi klawiszami, które ułatwiają pracę i zachęcają do korzystania ze sprzętu komputerowego osoby starsze i niedowidzące.

Odpowiedzią na potrzeby lokalnego środowiska jest prowadzona  przez Bibliotekę Kraków działalność edukacyjna i kulturalna, służąca podniesieniu kompetencji czytelniczych, rozwojowi wiedzy i wrażliwości estetycznej uczestników. W filiach organizowane są wystawy artystów profesjonalnych oraz amatorów, wykłady, prelekcje, spotkania autorskie, wieczory poezji, spotkania członków Dyskusyjnych Klubów Książki i miłośników gier planszowych, slajdowiska, warsztaty rękodzieła, popołudnia głośnego czytania. Biblioteka prowadzi też działania poza filiami. Salon Literacki Biblioteki Kraków w Klubie Dziennikarzy „Pod Gruszką”, który zainaugurował działalność wykładem profesora Franciszka Ziejki, jest zapowiedzią przyszłej działalności prowadzonej w Bibliotece Centralnej. Jej zbiory, usługi informacyjne, a także bogata i różnorodna oferta edukacyjna oraz kulturalna skierowane będą do osób aktywnych kulturalnie i naukowo, dla rodzin z dziećmi i turystów. Biblioteka będzie „celem wypraw, miejscem chętnie odwiedzanym, szczególną atrakcją”⁴G. Grygrowski, Megabiblioteki  czy  sieć  małych  placówek?  Fałszywa  alternatywa, w: Megabiblioteki: wybrane tendencje w bibliotekarstwie publicznym, dz. c, s. 11. Krakowa.

Szczegóły działań podejmowanych przez Bibliotekę Kraków przedstawione zostaną w kolejnych prezentacjach panelu „Biblioteka bliżej czytelnika”.