Biblioteka URBAN – udany proces rewitalizacji

W rozmowach z urbanistami na temat miast i instytucji od lat pojawia się hasło rewitalizacji. Lwów skłania się ku rewitalizacji starych kin, przestrzeni kulturalnych oraz bibliotek. Stało się to możliwe dzięki bliskiej współpracy między miejskimi aktywistami oraz miastem.

Biblioteka URBAN jest przykładem efektywnej transformacji przestrzeni bibliotecznej przeprowadzonej w lwowskich bibliotekach publicznych. Zamysł transformacji powstał w 2015 roku jako rezultat współdziałania trzech rodzajów placówek: lwowskich bibliotek publicznych, organizacji pozarządowych oraz wydziału kultury. Dzięki połączonym siłom NGO „Urbanideas” i studentów Politechniki Lwowskiej zorganizowano warsztaty na temat Biblioteki URBAN, podczas których sprecyzowano problemy biblioteki, stworzono nowy podział na strefy aktywności oraz zdefiniowano nową publiczność docelową. Opierając się na powstałych wytycznych, stworzono przyszłą wizualizację wnętrz.

Biblioteka URBAN znajduje się w pomieszczeniach budynku mieszkalnego przy ulicy Ustijanovicha numer 4, wniesionego w 1906 roku przez firmę Józefa Sosnowskiego i Alfreda Zaharowicza na zlecenie Marii Badeni z domu Skrzyńskiej. Do 1939 roku w budynku tym funkcjonował Konsulat Czechosłowacji. W czasach sowieckich znajdowało się tam przedszkole dla dzieci pracowników Związku Oblpublic. W 1995 roku stworzono tam ósmy oddział biblioteki scentralizowanego systemu biblioteki dla dorosłych we Lwowie. W 2015 roku rozpoczął się proces rewitalizacji przestrzeni bibliotecznych, a ich transformacja trwa do dziś.

Nasuwa się pytanie: dlaczego ósmy oddział scentralizowanego systemu biblioteki staje się Biblioteką URBAN. Po pierwsze, dzieje się tak z powodu położenia biblioteki – w centrum Lwowa, pomiędzy dwoma strategicznie ważnymi punktami: Politechniką Lwowską oraz Lwowskim Uniwersytetem Narodowym im. Iwana Franki. Po drugie, uwzględniono impulsy ze strony oddolnych inicjatyw na Ukrainie oraz widoczne zainteresowanie społeczne dla tego rodzaju modernistycznych przestrzeni, rozbudzone trendami urbanistycznymi. Biblioteka URBAN szybko stała się ważnym elementem w procesie budowania społeczności nowoczesnego miasta.

Publiczność docelowa (zdefiniowana przez nas na początku projektu) obejmowała zarówno studentów wcześniej wymienionych uniwersytetów, jak i studentów Akademii Sztuk (planowaliśmy bowiem organizację wydarzeń artystycznych). Podczas pierwszego roku zdołaliśmy dotrzeć do publiczności docelowej, a także aktywistów społecznych, ekologicznych, recenzentów, projektantów, specjalistów informatycznych, artystów i muzyków. Ważnym osiągnięciem tak funkcjonującej biblioteki stał się znaczny wzrost liczby osób zainteresowanych jej zasobami, a także integracja seniorów i emerytów korzystających z niej wcześniej.

Idea biblioteki skupia się wokół łacińskiego rdzenia „URBAN”, którego semantyka każe nam skierować uwagę na rodzaj problemów związanych z architektonicznym projektowaniem miast, ich spójnością urbanistyczną, życiem społecznym oraz ogólnie rozumianym życiem ludzi w miastach. Nasze działania skupiają się na tej tematyce i na określonym obszarze literatury. Powinno się zaznaczyć, że Departament Ochrony Zabytków Środowisk Historycznych przekazał nam 1000 bardzo cennych publikacji, włączając w to albumy, prze- wodniki oraz literaturę historyczną, dzięki czemu Biblioteka URBAN stała się pierwszą w swoim rodzaju biblioteką we Lwowie, dobrym przykładem do naśladowania w innych miastach, platformą testującą nowe formaty i umiejętności, a także nową działalność i wiedzę; platformą, która umożliwia kreowanie nowych pomysłów i wprowadza je w życie.

W tym samym czasie stworzono stronę internetową na Facebooku, https://www.facebook.com/urbanbibliotekalviv/, na której bibliotekarze na bieżąco informują o planowanych wydarzeniach związanych z transformacją przestrzeni, nowościami literatury urbanistycznej i artystycznej. Rozpoznają też nowe zainteresowania publiczności i poprzez aktywne zaangażowanie przyciągają coraz to nowych odbiorców. Biblioteka nawiązała kontakty z wieloma NGO, inicjatywami oddolnymi, włączając w to: Niemiecką Wspólnotę GIZ, platformę URBAN CAFE, Instytut Miejski, Forum Wydawców, międzynarodowe centrum AIESEC, Centrum Urbanistycznej Historii Europy Środkowowschodniej, Hochu Rayu Design Bureau, PLAST, Studia Urbanistyczne, Best, Festiwal Muzyki we Lwowie, Warsztaty Miejskie, Radio Skovoroda, Radio Barmaglot czy Otwarte Archiwum Sztuki Mediów Ukraińskich.

Warto wspomnieć, że Biblioteka URBAN pojawiła się w przestrzeni medialnej, w świadomości mieszkańców oraz jej użytkowników w momencie stworzenia jej logo. Firma Hochu Rayu Design Bureau stworzyła konceptualne logo placówki, które zawiera trzy ważne elementy: po pierwsze, wpisana jest w nie część mapy Lwowa, gdzie mieści się Biblioteka URBAN; po drugie, pokazuje schematyczne krzesło symbolizujące przestrzeń do pracy; i po trzecie, widnieje na nim półka z książkami symbolizująca bibliotekę. Stworzenie koncepcyjnego logo było dla biblioteki ważnym krokiem w procesie stawania się powszechnie rozpoznawalną instytucją.

Obecnie w Bibliotece URBAN przeprowadzane są prace remontowe. Można stwierdzić, że osiągnęliśmy wszystkie założone na początku cele. Stworzone zostały miejsca dla potrzeb:

tematycznych wydarzeń, w czasie których omawiane są kwestie ważne dla miasta;
wygodnego i przyjaznego czytania i komunikowania się;
organizacji przedstawień i wystaw dzieł artystycznych;
organizacji warsztatów, lekcji na wysokim poziomie, konferencji Skype’owych;
prowadzenia projektów autorskich finansowanych ze zbiórek funduszy;
edukacji alternatywnej i nauki umiejętności praktycznych.

Pomieszczenia te wyposażono w komputery i inne potrzebne sprzęty (mikrofony, kamery, projektory, ekrany, głośniki, tablety graficzne).

W poniższym opisie warto podać przykłady, które ilustrują i potwierdzają nie tylko powyższe cele, ale również poza nie wychodzą. Należy nadmienić, że pomimo zamknięcia biblioteki na okres remontów jej pracownicy pracują nad przygotowaniem i wdrażaniem grantów dla Biblioteki URBAN, aktywnie uczestniczą w wydarzeniach miejskich i dzielą się swoimi doświadczeniami z różnymi reprezentantami branży twórczej.

Biblioteka URBAN otrzymała trzy granty, z których dwa zostały już wykorzystane, natomiast wdrażanie trzeciego rozpocznie się po zakończeniu prac remontowych. Pierwszy grant „Spraw, by Lwów stał się najlepszy” ogłoszony został przez Biuro Kultury LMD oraz Instytut Miejski i wprowadzony został wspólnie z GO URBAN IDEAS. Dzięki temu grantowi rozwinięto system identyfikacji wizualnej biblioteki: banner, broszurę prezentującą bibliotekę i jej osiągnięcia, wizytówki, ulotki, naklejki, koperty, szkicowniki, plakaty promujące wydarzenia na świeżym powietrzu. Stworzono również stronę internetową (https://urbanoteka.lviv.ua/), która zawiera informacje ogólne, opis organizowanych wydarzeń, oferowanych usług, głównych placówek partnerskich oraz dane kontaktowe.

Biblioteka URBAN przy współpracy z Urbanideas, Instytutem Miejskim, Projektem Społecznościowym i Departamentem Kultury stworzyła i przeprowadziła trwające dwa miesiące Wiosenne Wykłady Urbanistyczne (marzec–kwiecień 2017), a także angażowała się w tworzenie sektorów kreatywnych na Ukrainie. Zaprosiliśmy dziewięciu wykładowców ze Lwowa, Kijowa i Tarnopola, którzy podzielili się z nami wynikami swoich badań oraz pozytywnymi doświadczeniami związanymi z realizowaniem projektów w dziedzinie sektorów kreatywnych. Wśród zaproszonych wykładowców pojawili się: Olga Krivoruchko (GO URBAN IDEAS), Sergey Sokolov (PLATFORMA „ART PLATFORM”), Maria Grischenko (Centrum Analityczne CEDOS), Centrum Sztuki „Jam Factory”, Maxim Demsky (GOGOLFEST), Andrei Meakovsky (Stacja LEM), Andriy Martynenko (Kijowskie Stowarzyszenie Rowerzystów), Anastasia Danylyuk (IZOLYATSIA), Olena Dzhula-Raiffschnayder (Urban.te). Projekt ten odbył się we Lwowie, ponieważ dotyczył wielu ciekawych tematów związanych właśnie z tym miastem.

Inny mały grant przeznaczony był na badanie pamięci miasta Lwowa oraz archeologiczne wykopaliska medialne takich nieistniejących już inicjatyw jak klub sztuki Doll i radiostacja Inicjatywa. Radio Inicjatywa było pierwszą miejscową, alternatywną radiostacją niezależnej Ukrainy, która kultywowała kulturową dziedzinę muzyki „Zero Quality” oraz teksty literackie. Radio to wychowało więcej niż jedno pokolenie słuchaczy, tworzących obecnie współ- czesną kulturę ukraińską. Projekt 102.5 (www.facebook.com/project1025/) był częścią Centrum Sztuki Współczesnej (CSM), First-Person: Memory-Voice Dialogue, Korydor Online i sfinansowany został przez Narodową Spuściznę dla Demokracji (National Endowment for Democracy/NED). Głównymi partnerami w tym projekcie są Otwarte Archiwum Ukraińskiej Sztuki Mediów, MoD Dzyga oraz Centrum Urbanistycznej Historii Europy Środkowowschodniej.

W ramach projektu 102.5 nasza biblioteka wraz z kuratorem Antonem Lapovem zgromadziła archiwa materiałów wizualnych oraz muzycznych, przeprowadziła serię wywiadów, a także wykładów na podstawie zebranych materiałów, oraz zorganizowała ekspozycję i przedstawienie muzyczne zatytułowane „Cicha Impreza Radiowa”. Na wykładach można było posłuchać takich osób jak B. Shumilovich (Lwów), który mówił o artystycznym środowisku Lwowa w roku 1993, Max Losev (Charków), który przemawiał na temat tradycji miłości do radia i pracy hakerów, Yuri Sharifov (Lwów), który dzielił się własnymi doświadczeniami na temat swoich programów muzycznych w Radiu Inicjatywa, Anton Lapov (Kijów), który opowiadał o radiu jako praktyce artystycznej. Miniekspozycja składała się z wybranych plakatów z klubu sztuki Doll i artykułów prasowych z 2001 roku (podziękowania za materiały należą się stowarzyszeniu Dzyga), oryginalnych plakatów z imprez tematycznych Yuriego Sharifova oraz zdjęć i filmów z koncertów w Doll. Eksponaty uzupełniały książki biblioteczne o hipisach we Lwowie i zbiór artykułów z czasopisma „POST POSTUP” (1991–1994) ze zbiorów własnych Biblioteki URBAN. Ponieważ projekt był przepełniony walorami edukacyjnymi i artystycznymi, przyciągnął nowe grupy odbiorców zainteresowanych sztuką, kulturą radiową, przeszłością Lwowa itp.

Projekt „Przyszłość” jest nowym projektem realizowanym dzięki grantowi. Tworzony jest przez Bibliotekę URBAN, the British Council/Active Citizens, NGO „Instytut Inicjatyw Społecznych” oraz NGO „NURT”. Celem projektu jest skierowanie uwagi na problem uczęszczania do bibliotek, a także poszerzania ich funkcji poprzez wydzielanie w nich przestrzeni wystawienniczej, między innymi dla sztuki współczesnej, czego zamysł opiera się na rozwoju nowoczesnych technologii cyfrowych. Projekt „Future” skupia się na badaniu przemysłowego dziedzictwa Lwowa, za punkt centralny przyjmując postęp.

Wdrożenie projektu powinno doprowadzić do: poszerzenia zakresu zawodowego gości biblioteki, przyciągnięcia uwagi mediów, zniwelowania negatywnych stereotypów związanych z biblioteką oraz wniesienia istotnej wiedzy na temat znaczenia wykorzystania innowacyjnych technologii informatycznych w przestrzeni biblioteki. Wdrożenie tego projektu jest niezmiernie istotne dla bibliotekarzy, służyć będzie bowiem poszerzeniu ich kompetencji zawodowych i stanie się modelem interdyscyplinarnej współpracy, który może być wykorzystany przez innych bibliotekarzy w przyszłości. Projekt „Future” równocześnie stanowi platformę edukacyjną, która będzie funkcjonować w Bibliotece URBAN.

Biblioteka URBAN aktywnie uczestniczy w różnego rodzaju programach miejskich i wydarzeniach odbywających się w ciągu całego roku. Trzykrotnie braliśmy udział w Warsztacie Miejskim (http://www.maisterniamista.org.ua/), wyświetlaliśmy filmy, prezentowaliśmy projekt 102.5, malowaliśmy meble farbami ekologicznymi i w taki sposób popularyzowaliśmy działalność naszej biblioteki.

Poza tym, że w naszej bibliotece odbywają się różnego rodzaje warsztaty (warsztat LITSKVER, warsztat rysowania komiksów z inicjatywy Arta Spiegelmana, warsztat dla dzieci dotyczący modernizacji ulicy Stepana Bandery w ramach projektu „Ulica dla wszystkich” itp.), sami, jako zaproszeni goście, bierzemy czynny udział w wielu innych warsztatach. Na przykład wraz z Berliners (http://www.impulsbuero.de) i Niemiecką Wspólnotą GIZ współtworzyliśmy gry miejskie, które pomagały zapoznać się z architektonicznym dziedzictwem miasta – czego przykładem może być gra VELEMENT, zaprezentowana w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa.

Biblioteka URBAN pomimo zawieszenia działalności na okres remontu udostępnia czasem swoje pomieszczenia. 11 sierpnia 2017 roku zorganizowaliśmy wyjątkowy koncert w stylu „biblioteki nie w pełni odnowionej”: dwóch muzyków – artysta dźwięków – Derek Baron (Nowy Jork) i muzyk awangardowy – Yurij Bulka (Lwów) „zagrali” na nagich ścianach.

Podczas otwarcia Biblioteka URBAN zaprezentuje nowy wielofunkcyjny podział stref aktywności, nowe pozycje literackie oraz stylowy design. Innowacyjnym elementem transformującym bibliotekę stanie się kuchnia, gdzie będzie można napić się kawy, herbaty, zjeść słodkości lub kanapki. Pojawi się również salon do pracy indywidualnej, sala przedstawień, miejsce prenumeraty, sala wystaw oraz archiwum książek. Biblioteka URBAN będzie wyposażona w podstawowe sprzęty (komputery, projektory, ekrany, kamery), szybki Internet, a w przyszłości po pełnym wdrożeniu projektów pojawią się także inne nowinki techniczne. Planuje się również wprowadzenie rejestracji elektronicznej oraz katalogi elektroniczne.

11 maja 2018 roku nastąpiło oficjalne otwarcie zrewitalizowanej biblioteki. Jego wspaniałym rozpoczęciem był wykład Сeesa Donkersa z Holandii zatytułowany „Pełnia Księżyca dla transformacji urbanistycznej”. Sfinansował on, wraz z Uniwersytetem Technicznym oraz Akademią Projektowania w Eindhoven, projekt badawczy związany z upiększaniem przestrzeni miejskich. Jest on założycielem Akademii Brabant – platformy internetowej poszukującej rozwiązań problemów dotyczących planowania miast, a także Centrum Rozwoju Architektury w Eindhoven. Otrzymał narodową nagrodę od Holenderskiego Departamentu Planowania Miasta. Jest on również organizatorem Holenderskiego Tygodnia Designu – największego międzynarodowego forum w dziedzinie projektowania i innowacji.

https://www.facebook.com/urbanbibliotekalviv/